Dla każdego, kto wyrusza na wodę, wiedza o wietrze ma znaczenie fundamentalne. Kierunek oraz siła wiatru wpływają na komfort i bezpieczeństwo żeglugi, a także na samą zdolność do manewrowania jachtem. Umiejętność precyzyjnego określenia parametrów wiatru pozwala żeglarzowi optymalnie wykorzystywać jego potencjał. Poniżej znajdziecie informacje o rodzajach wiatru, sposobach jego pomiaru i oznaczeniach kierunków.
Typy wiatrów – sezonowe, lokalne i te związane z różnicami temperatur
Wiatr nie jest zjawiskiem jednolitym – dzieli się na wiele typów, które zależą od pory roku, położenia geograficznego i specyfiki danej strefy klimatycznej. Rozróżnienie podstawowych rodzajów wiatru ułatwia przygotowanie się do rejsu oraz planowanie trasy.
Wiatry sezonowe
Wiatry sezonowe, takie jak pasaty i monsuny, to zjawiska cykliczne, które zmieniają się w zależności od pory roku.
- Pasat to ciepły, stabilny wiatr o umiarkowanej sile, zazwyczaj mieszczący się w zakresie 3–6 stopni Beauforta, który przemieszcza się w kierunku równika. To charakterystyczne zjawisko dla strefy międzyzwrotnikowej, w której północny i południowy pasat spotykają się w strefie zwanej międzynarodową strefą zbieżności.
- Monsun zmienia swój kierunek wraz z porami roku i wiąże się z gwałtownymi zmianami pogody, szczególnie w Azji. Letni monsun przynosi wilgotne masy powietrza i opady, podczas gdy zimowy monsun jest znacznie bardziej suchy. Choć znany głównie z Azji, monsuny występują także w innych miejscach, np. w Australii i Afryce.
Wiatry lokalne
Wiatry lokalne to te, które pojawiają się w specyficznych regionach i charakteryzują się dużą zmiennością. Mają one wpływ na warunki pogodowe na stosunkowo małych obszarach, ale ich siła i kierunek mogą być bardzo istotne dla lokalnej żeglugi.
- Fen to gorący, suchy wiatr wiejący z gór ku dolinom. Jego szybkie porywy przynoszą nagły wzrost temperatury, co wpływa na lokalne warunki pogodowe.
- Mistral to zimny, suchy i porywisty wiatr wiejący w południowej Francji, szczególnie w dolinie Rodanu. Przyczynia się do zmiennych i wymagających warunków na wodach południowej Francji.
- Bora to gwałtowny wiatr charakterystyczny dla wybrzeży Morza Adriatyckiego. Przemieszcza się w dół stoków w kierunku morza, przynosząc zimne i suche powietrze.
Wiatry związane z różnicami temperatur
Te wiatry powstają na skutek kontrastów temperatury między różnymi obszarami. Wśród nich warto wyróżnić bryzę i cyklony tropikalne.
- Bryza to wiatr dzienny, który wieje od chłodniejszego morza w stronę rozgrzanego lądu, a nocą zmienia kierunek, wiejąc od lądu w stronę morza. Dzięki tym regularnym zmianom bryza wpływa na warunki pogodowe nad polskim morzem oraz w rejonach górskich.
- Cyklon tropikalny to zjawisko o ogromnej sile, wynikające z gwałtownego spadku ciśnienia. Cyklony powodują silne wiatry i burze, które mogą prowadzić do groźnych sztormów, zwłaszcza w rejonach między 5 a 20 stopniem szerokości geograficznej.
Oznaczenia kierunków wiatru
Międzynarodowe oznaczenia kierunków wiatru ułatwiają ich odczyt z map pogodowych. Każdy kierunek ma swoje skróty, np. N dla północnego, S dla południowego, E dla wschodniego i W dla zachodniego. Kombinacje liter, takie jak NW czy SSE, precyzyjnie określają kierunki pośrednie, co ułatwia planowanie kursu żeglugi.
Najprostszym sposobem odczytu kierunku wiatru jest obserwacja chorągiewek lub wiatrowskazów, które pokazują, skąd wiatr wieje. Nowoczesne wiatrowskazy mogą nawet przesyłać dane o kierunku i sile wiatru elektronicznie. Pamiętajmy, że kierunek wiatru to zawsze kierunek, z którego wieje, a nie w którym wieje.
Pomiar siły wiatru
Do pomiaru siły wiatru używa się anemometru, który działa na zasadzie mierzenia prędkości obrotów wywołanych wiatrem. W zależności od rodzaju, anemometry mogą mieć konstrukcję kubkową lub przypominać mały wiatraczek. Anemometry elektroniczne dodatkowo wyświetlają odczyty na ekranie, co pozwala na monitorowanie nie tylko prędkości średniej, ale i chwilowej.
Dodatkowe pojęcia związane z wiatrem
W żeglarstwie warto poznać również takie terminy jak wiatr rzeczywisty, wiatr własny i wiatr pozorny:
- Wiatr rzeczywisty to faktyczny wiatr, który wieje w danym miejscu i jest odczuwalny przez obiekty w spoczynku.
- Wiatr własny powstaje na skutek ruchu statku. Im szybciej statek płynie, tym silniejszy jest wiatr własny, który wieje przeciwnie do kierunku ruchu.
- Wiatr pozorny to wynikowe odczucie, jakie mamy na pokładzie, będące sumą wiatru rzeczywistego i własnego.
Opanowanie wiedzy o wietrze jest kluczowe dla każdego żeglarza, ponieważ pozwala na odpowiednie zaplanowanie kursu oraz przygotowanie się na różne sytuacje. Dzięki znajomości kierunków, siły i rodzajów wiatrów możemy bezpiecznie cieszyć się każdą żeglarską przygodą.